ENQUÊTE: HOE KIJKEN DE BELGEN AAN TEGEN HET PLASTICPROBLEEM?
Twee op de drie Belgen vragen meer inspanningen van bedrijven om plasticverbruik te verminderen
Met de hulp van Dedicated Research heeft Frosch, het merk met de groene kikker, gebruik gemaakt van de tweede lockdown om te polsen naar de mening van de Belgen over plastic verpakkingen en hoe ze omspringen met het probleem van de recyclage ervan. De conclusie is duidelijk: velen onder hen hebben hun consumptiegedrag al bijgestuurd, maar verwachten meer van producenten, fabrikanten en de overheid.
De 5 belangrijkste conclusies op een rij:
- Meer dan 6 op de 10 Belgen zeggen begaan tot zelfs zeer begaan te zijn met het plasticprobleem. Velen onder hen hebben hun consumptiegedrag al aangepast.
- De Belgische consumenten vinden dat vooral de economische sector actie moet ondernemen om het gebruik van plastic terug te dringen.
- Ondanks hun belangstelling voor de kwestie, geven ze toe weinig te weten over plastics en de recyclage ervan.
- Belgen zijn zeer te vinden voor de invoering van een recycleerbaarheidsindicator (Recy-score of Plasti-score), naar analogie met de Nutri-score voor de voedingswaarde van levensmiddelen.
- Een kwart van de Belgen denkt meer plastic verbruikt te hebben sinds de uitbraak van de gezondheidscrisis.
Enquête uitgevoerd bij 1000 Belgen in december 2020 door het onderzoeksbureau Dedicated Research, in opdracht van Frosch.
Een Belgische kijk op een wereldwijd probleem
Er is een zekere analogie tussen de COVID-19-pandemie die ons treft, en de plasticpandemie die onze planeet dreigt te verstikken. Net als het coronavirus is plastic een wereldwijd probleem dat dringend aangepakt moet worden. Maar hoewel wetenschappers de alarmbel blijven luiden, lijkt de plasticproblematiek sinds de gezondheidscrisis wat op de achtergrond verzeild te zijn.
Nochtans is het gebruik van plastic explosief toegenomen in de zorgsector (maskers, reageerbuisjes, handschoenen, vizieren …). En ook de lockdown heeft zijn impact op het huishoudelijk gebruik van plastic, onder meer door de forse stijging van leveringen aan huis. Tegelijk deed de daling van de olieprijs de productie van nieuwe plastics toenemen.
"Als voortrekkers op het vlak van recycleerbaarheid en de strijd tegen de wildgroei van plastic, waren we verrast door die stijging van de plasticconsumptie en wilden we weten of de Belgische consument echt bezig is met de hele plastickwestie", zegt Benoît Renauld, algemeen directeur van Frosch Benelux over de aanleiding voor dit onderzoek.
"Wij vroegen ons ook af of ze wel over de juiste informatie beschikken om hun keuzes in deze kwestie te optimaliseren. Kennen ze bijvoorbeeld de verschillende labels op verpakkingen? Daarom hebben we afgelopen december bij 1000 personen deze enquête afgenomen, aan de vooravond van het Europees verbod op wegwerpplastic. Een groot deel van het onderzoek vond dus plaats tijdens de lockdown."
Belgen bereid om hun steentje bij te dragen
Eerste belangrijke bevinding van de enquête: de overgrote meerderheid van de Belgen zegt begaan te zijn met milieukwesties (60%). Velen van hen hebben hun gedrag ook al aangepast of beginnen dit te doen.
Wat plastics betreft, vinden meer dan 6 op de 10 Belgen (62%) dat we te veel plastic gebruiken. 18% van hen koopt al producten in bulk aan en gebruikt eigen dozen of verpakkingen om zo weinig mogelijk plastic te gebruiken.
Veeleisend voor ondernemingen
64% van de Belgen betreurt het gebrek aan alternatieven voor plastic. Ongeveer een kwart van de Belgen (24%) zegt ook dat het eerst sterke signalen van de producenten en de overheid verwacht voor het zijn gedrag drastisch bijstuurt.
Want inderdaad: hoewel 6 op de 10 Belgische consumenten vinden dat ze ook zelf een belangrijke impact kunnen hebben door hun gedrag aan te passen, zijn ze van oordeel dat vooral de producenten (65%) en vervolgens de ondernemingen (50%) en de supermarkten (43%) het meeste effect kunnen hebben. De overheid volgt met 38% op plaats vier.
Een vaststelling die Frosch en Benoît Renauld bijtreden: "Wij willen een netwerk van bedrijven creëren die dezelfde waarden delen van respect voor het milieu en de gezondheid van mensen. Door samen naar buiten te treden, kunnen we onze geloofwaardigheid tegenover de consument versterken." Om alle fabrikanten toe te laten mee in dit verhaal te stappen, heeft de groep overigens geen octrooi aangevraagd voor de methode waarmee ze plastics verwerkt, zodat iedereen haar recyclageprocedé kan gebruiken.
De impact op het winkelmandje van de Belgen
Hoewel 75% van de Belgen zegt al bezig te zijn met het minderen van plastic verpakkingen, gebeurt dat niet op een uniforme manier. Het vormt bijvoorbeeld weinig of geen probleem voor fruit en groenten, dranken, koekjes, vleeswaren en kaas, maar de Belgen blijken veel minder geneigd om hun favoriete merken van was-, vaatwas- en lichaamsverzorgingsproducten op te geven. Een derde geeft zelfs aan er helemaal geen afstand van te willen doen.
Bovendien erkennen ze dat de vervuiling veroorzaakt door de productie van die merkproducten, het laatste criterium is waarmee ze rekening houden. Maar dat neemt niet weg dat ze zich verzetten tegen de productie van nieuwe plastics en willen dat producenten de voorkeur geven aan recycleerbare en gerecycleerde kunststoffen.
Weinig vertrouwd met labels en hun betekenis
Belgische consumenten geven ook aan dat ze niet goed weten waar de vele 'groene' certificeringslabels op plastic verpakkingen precies voor staan. Ze hebben er wel oog voor, maar weten vaak niet wat ze betekenen.
Zo herkent de helft van de consumenten het 'Groene Punt'-logo, maar weet amper 10% van hen wat het precies betekent: een verplichte bijdrage aan de verwerking van verpakkingen, volgens het principe van 'de vervuiler betaalt'. Meer nog: ze verwarren het vaak met het recyclagesymbool ('Möbiusband'), dat aangeeft dat een product recycleerbaar is. Een wezenlijk verschil!
"De consument hoeft zich niet schuldig te voelen dat hij of zij hiervan niet op de hoogte is of te weinig onderneemt. De beslissingen moeten aan de top genomen worden, want het is een zeer complexe materie, zelfs voor professionals. Maar er is nu wel een reëel gevaar dat consumenten niet langer het onderscheid kunnen maken tussen de goede leerlingen en de 'greenwashers' die enkel meesurfen op de ecologische golf, zonder echt actie te ondernemen”, zegt Benoît Renauld.
En waarom geen Plasti-score?
80% van de Belgen beseft dat het onvoldoende op de hoogte is en wil beter geïnformeerd worden over de impact van plastic verpakkingen op het milieu en over hun recycleerbaarheid. Het gebruik van een Plasti- of Recy-score naar analogie van de Nutri-score, die de voedingswaarde van een product aangeeft, zou volgens hen een goede zaak zijn.
Plastictaks en COVID-19
De Belgische consumenten zijn ook voorstander van een beleid om gerecycleerde plastics te promoten, door een verbod op de productie van nieuw plastic en de invoering van fiscale stimuleringsmaatregelen. En hoewel 61% nog nooit van de Europese plastictaks gehoord heeft die in januari 2021 van kracht werd, zeggen ze liever belasting te betalen als ze een niet-recycleerbaar product gebruiken, dan dat ze meer moeten betalen om een recycleerbaar product aan te schaffen.
"Wij steunen politieke initiatieven, zoals de Europese plastictaks, om het gebruik van kunststoffen drastisch te verminderen. Want de tijd dringt! Chemische recycling vergt erg veel energie en biotechnologie is op zich een interessante piste, maar staat nog in de kinderschoenen. In afwachting moeten we inzetten op een circulaire plasticeconomie. Maar in plaats van iedereen op dezelfde manier te belasten, zou het eerlijker en productiever zijn om de goede leerlingen te belonen met bijvoorbeeld fiscale vrijstellingen", besluit Benoît Renauld.
Tot slot vindt 56% van de ondervraagden dat de crisis en de lockdown geen invloed hebben op hun plasticconsumptie, terwijl 24% aangeeft van wel. Bij de 18-34-jarigen gaat het zelfs om 35%. Twee derde van de Belgen is ook voorstander van stoffen mondmaskers.
Ontdek alle resultaten van de enquête:
Presentatie enquête Frosch-Dedicated Research (FR)
PDF - 15 Mb
Bijkomende informatie:
Infografiek resultaten enquête.pdf
PDF - 166 Kb
Persdossier Frosch 2021.pdf
PDF - 2.0 Mb
Extra: 7 tips om klimaatbewuster om te gaan met plastic en verpakkingen
Hoewel uit de enquête blijkt dat de Belgische consumenten meer inspanningen verwachten van de bedrijfswereld en de overheid om het plasticprobleem aan te pakken, geloven 6 op de 10 onder hen dat ze ook op hun individuele niveau een verschil kunnen maken. Daarom vroeg Frosch aan Karine Van Doorsselaer, hoofddocente Materialenleer en Ecodesign aan de Universiteit Antwerpen en auteur van het boek ‘Klimaatbewust consumeren’, enkele praktische tips om als consument bewuster om te gaan met plastic en verpakkingen.
- Regel nummer één: probeer afval zo veel mogelijk te voorkomen. Zeg nee tegen plastic voor eenmalig gebruik en verkies producten die geen of weinig verpakking nodig hebben, bijvoorbeeld een stuk zeep in plaats van vloeibare zeep in flacon of kraantjeswater in plaats van verpakt water. Zeg ook nee tegen ALLE wegwerpproducten.
- Kies zo veel mogelijk voor herbruikbare verpakkingen, liefst met statiegeld zodat de terugname gegarandeerd is. Geef ook de voorkeur aan verpakkingen die in aanmerking komen voor een tweede leven na gebruik, bijvoorbeeld als bewaardoos voor speelgoed. Kies verder voor zo groot mogelijke verpakkingen afgestemd op je verbruik. Want hoe groter de verpakking, hoe minder verpakkingsmateriaal. Voor non-food is er meestal geen houdbaarheidsdatum.
- Plastic is veel meer aanwezig dan je denkt. Zo bevat onze kleding vaak synthetische materialen, die bij elke wasbeurt deeltjes verliezen die in onze oceanen belanden. Kies daarom zo veel mogelijk voor producten uit monomaterialen. Dat vergemakkelijkt de recyclage.
- Vanuit diezelfde optiek: vermijd complexe verpakkingen die bestaan uit meerdere materialen, zoals plastic met een aluminium coating (bijvoorbeeld voor zakjes) of gecoat papier. Gecoat papier als vervanging van plastic is trouwens geen optie. De productie ervan verbruikt veel water en energie en het materiaal is niet recycleerbaar. Bovendien: als we alle plastics zouden vervangen door papier, dan kan het aanbod bomen de vraag niet volgen en ontstaat kaalkap, zelfs als er voor elke gekapte boom een nieuwe geplant wordt.
- Gebruik je plastic, geef dan de voorkeur aan transparante plasticsoorten, zoals PET, PE, HDPE ... die makkelijker recycleerbaar zijn. Je herkent ze meestal aan de logo’s op de verpakkingen. Vermijd zeker zwarte plastic trays, de typische open verpakkingen met een onderverdeling in verschillende vakjes die vaak gebruikt worden voor koekjes, eieren of kweekplantjes.
- Recycleer bewust, want nog niet alle plastic voorwerpen mogen in de blauwe PMD-zak. Zoek goed uit hoe het zit in jouw gemeente. In de nieuwe blauwe zak (P+MD) mogen nu alle plasticverpakkingen, maar let op: dat wil niet zeggen dat ze allemaal gerecycleerd worden. Multilayers (d.w.z. verpakkingen bestaande uit dunne laagjes van verschillende plasticsoorten) zullen bijvoorbeeld nog steeds verbrand worden.
- En last but not least: opteer zo veel mogelijk voor lokale producten die een korte keten doorlopen. Want hoe langer de distributieketen, hoe meer eisen aan de verpakking en hoe groter de impact van het transport. Bamboerietjes zijn bijvoorbeeld geen duurzaam alternatief voor plastic rietjes. Niet alleen omdat bamboe een wegwerpproduct blijft (papier ook trouwens!), het komt vaak uit China, met een gigantische impact van transport tot gevolg. Bamboevezels worden bovendien samengehouden met chemicaliën en bamboe wordt niet gecomposteerd noch gerecycleerd. Dit hoort dus niet thuis in een circulaire economie.